Zeszyt 2015-4

Ornis Polonica 56, 2015: 253–274

Występowanie drozda obrożnego Turdus torquatus w północnej i środkowej Polsce

Arkadiusz Sikora, Łukasz Ławicki, Jarosław K. Nowakowski, Przemysław Żurawlew

Abstrakt: W opracowaniu scharakteryzowano występowanie drozda obrożnego Turdus torquatus w północnej i środkowej części Polski (powyżej równoleżnika 51°30’ N). W XIX wieku najprawdopodobniej pojawiał się znacznie częściej niż współcześnie. W latach 1950–2014 odnotowano 171 razy 227 ptaków, jednak dopiero od roku 1980 spotykany był prawie corocznie. Liczba stwierdzonych ptaków była bardzo zmienna w poszczególnych latach. Najliczniej rejestrowany w latach 2010–2014 (43% ptaków). Systematycznie prowadzone odłowy wykazują spadek liczby chwytanych ptaków w ostatnim półwieczu (16 os. w dekadzie 1961–1970 i 2 os. w dekadzie 2005–2014). Najczęściej gatunek obserwowano na Pobrzeżach Bałtyku (74% ptaków; N=168). W pozostałej części Polski stwierdzany bardzo nielicznie: śródlądzie Pomorza – 9 os., Kujawy, Podlasie i Wielkopolska – po 12 os., Mazowsze i Ziemia Lubuska – po 5 os. oraz Ziemia Łódzka – 4 os. Obserwowany we wszystkich miesiącach oprócz stycznia, lipca i sierpnia. Najliczniej spotykany wiosną (78% ptaków; N=178), następnie jesienią (19%; N=42) i wyjątkowo zimą (3%; N=7). Wiosną przelot drozda obrożnego odbywał się głównie w kwietniu z wyraźnym szczytem w trzeciej dekadzie. Część ptaków, głównie samic, stwierdzano również w maju. Odnotowywano systematyczne przyśpieszenie przelotu wiosennego (2,7 dnia na każde dziesięciolecie). Jesienią większość ptaków obserwowano w październiku (83% osobników spotkanych jesienią), jednak bez wyraźnego szczytu. Drozdy obrożne najczęściej notowano w krajobrazie otwartym (użytki zielone i pola) – 65% osobników i 58% stwierdzeń. Kolejnymi siedliskami były zadrzewienia, aleje i parki, ponadto ugory i nieużytki oraz ogrody i sady (łącznie 27% osobników, 32% stwierdzeń). W 146 stwierdzeniach (85%) obserwowano pojedyncze osobniki, natomiast grupki 2–10 os. widziano 25 razy (15% wszystkich stwierdzeń). Wśród 159 os. z oznaczoną płcią, samce i samice stanowiły odpowiednio 74% i 26%. Na Pomorzu udział samców był niższy (72%; N=104) niż w pozostałej części nizinnej Polski (91%; N=32). Wśród 23 ptaków schwytanych na wybrzeżu udział samców wynosił 61%, a samic 39%. Wiosną samce pojawiały się wcześniej niż samice. Wśród 74 samców oznaczonych do podgatunku wszystkie wykazywały cechy północnej formy.

Słowa kluczowe: podgatunek Turdus t. torquatus, północna i środkowa Polska, wędrówki, zimowanie, struktura płciowa

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 56, 2015: 275–286

Liczebność gawronów Corvus frugilegus i kawek C. monedula zimą w latach 2007–2009 na składowiskach odpadów komunalnych na Śląsku Opolskim

Piotr Jadczyk

Abstrakt: W pracy opisano dynamikę liczebności gawronów Corvus frugilegus i kawek C. monedula w sezonach zimowych 2007/08 i 2008/09 na dwóch składowiskach odpadów na Śląsku Opolskim – w Gaci i Opolu. Miasta, z którymi związane były składowiska (Opole, Oława i Brzeg) różniły się powierzchnią i liczbą mieszkańców. Składowiska kontrolowano raz w tygodniu licząc osobno gawrony (w dwóch klasach wieku) oraz kawki. Oba gatunki przebywały regularnie na kontrolowanych składowiskach. Ich liczebność była najwyższa w środku sezonu zimowego, lecz przeciętna liczebność gawronów była istotnie większa niż kawek. Ponadto zależała ona od sezonu, składowiska oraz związana była ze średnią temperaturą doby, nie wykazano natomiast związku z grubością pokrywy śnieżnej. Udział młodych osobników wśród gawronów żerujących w Gaci wynosił 24% zimą 2007/2008 i 40% zimą 2008/2009, a w Opolu 1,7% zimą 2008/2009. Znaczne zagęszczenia gawronów i kawek na obu badanych składowiskach odpadów komunalnych, wskazywały, że stanowiły one dla ptaków atrakcyjne żerowiska, zwłaszcza w okresach niskich temperatur.

Słowa kluczowe: krukowate, Corvidae, składowiska odpadów komunalnych, liczebność, żerowanie, zimowanie

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 56, 2015: 287–297

Występowanie puszczyka zwyczajnego Strix aluco i puszczyka uralskiego S. uralensis w pofragmentowanych lasach centralnej Małopolski

Marcin Matysek, Tomasz Figarski, Paweł Wieczorek, Jakub Wyka, Łukasz Kajtoch

Abstrakt: W pracy przedstawiono aktualne występowanie puszczyka zwyczajnego Strix aluco i puszczyka uralskiego S. uralensis w pofragmentowanych lasach południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i centralnej części Pogórza Zachodniobeskidzkiego, a także zmiany liczby ich terytoriów w ostatnim dziesięcioleciu w wybranych kompleksach leśnych. W latach 2014–2015 zlokalizowano 114 terytoriów puszczyka zwyczajnego (średnie zagęszczenie 7,0 terytoriów/10 km2 powierzchni leśnej) i 17 terytoriów puszczyka uralskiego (średnie zagęszczenie 1,0 ter./10 km2 pow. leśnej; 1,8 ter./10 km2 pow. leśnej uwzględniając jedynie Pogórze). Terytoria puszczyka zwyczajnego były rozmieszczone równomiernie, przy czym w lasach z terytoriami puszczyka uralskiego zlokalizowane były na ogół na skraju drzewostanów. Puszczyk zwyczajny występował też w mniejszych lasach, w których nie stwierdzano puszczyka uralskiego. W porównaniu do lat 2004–2008, w latach 2014–2015 zaobserwowano względną stabilność lub 15% wzrost liczby terytoriów puszczyka zwyczajnego w zależności od kompleksu leśnego. W przypadku puszczyka uralskiego nie potwierdzono występowania 3 terytoriów znanych w latach poprzednich (lokalny spadek o ok. 20%). Prawdopodobną przyczyną wycofania się puszczyka uralskiego z niektórych kompleksów leśnych były zabiegi gospodarcze polegające m.in. na prowadzeniu cięć rębnych w starszych drzewostanach. Celowe byłoby wdrożenie monitoringu populacji obu gatunków na omawianym obszarze i przyległych terenach.

Słowa kluczowe: sowy, Strigidae, Pogórze Zachodniobeskidzkie, Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, allopatria, sympatria

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 56, 2015: 298–308

Awifauna lęgowa doliny Czarnej Koneckiej – stan aktualny i kierunki zmian

Piotr Wilniewczyc, Piotr Dębowski, Maciej Kubicki

Abstrakt: W pracy przedstawiono zmiany jakościowe i ilościowe awifauny lęgowej w dolinie Czarnej Koneckiej (IBA PL142), śródleśnej, wyżynnej rzeki o długości 85 km. Do porównań użyto głównie wyników inwentaryzacji z lat 1993–1995 i 2011. W ciągu ok. 20 lat badany teren zasiedliło siedem nowych gatunków lęgowych (gęgawa Anser anser, krakwa Anas strepera, gągoł Bucephala clangula, zielonka Porzana parva, kormoran Phalacrocorax carbo, pliszka górska Motacilla cinerea i muchołówka białoszyja Ficedula albicollis), a trwale zanikły trzy (perkoz rdzawoszyi Podiceps grisegena, rycyk Limosa limosa i kraska Coracias garrulus). U 53% gatunków nastąpił wzrost liczebności, u 22% spadek, zaś u 24% nie stwierdzono zmian. Najwyższy wzrost odnotowano w przypadku nurogęsia Mergus merganser (z 0–1 do 7–8 par), żurawia Grus grus (z 2 do 23 par), kszyka Gallinago gallinago (z 26–27 do 46 par), samotnika Tringa ochropus (z 8–9 do 17–19 par), błotniaka stawowego Circus aeruginosus (z 5 do 21–24 par), dudka Upupa epops (z 13–17 do 34 samców), remiza Remiz pendulinus (z 14–15 do 45 par) i trzciniaka Acrocephalus arundinaceus (z 15 do 75 samców), a spadek dla cietrzewa Tetrao tetrix (z 25 do 1 samca), czajki Vanellus vanellus (z 83–87 do 11 par) i świergotka łąkowego Anthus pratensis (z 35–50 do 7–12 par). Największy wpływ na awifaunę doliny miały zmiany siedliskowe, takie jak: sukcesja drzew, krzewów i trzciny na siedliskach łąkowych, zmiany w gospodarce rybackiej oraz zwiększenie się powierzchni terenów silnie podmokłych i przesuszonych.