Ornis Polonica 2024, 65: 1–29
Liczebność i zagęszczenie wybranych średnio licznych gatunków ptaków lęgowych na Śląsku w latach 2015–2020
Szymon Beuch, Bartosz Smyk, Tadeusz Stawarczyk
Abstrakt: Praca przedstawia wyniki akcji liczenia 48 wybranych gatunków ptaków lęgowych na Śląsku na 184 losowo wybranych powierzchniach (kwadratach 2 × 2 km). Badania prowadzono w latach 2015–2020 na całym obszarze Śląskiego Regionu Ornitologicznego. Najszerzej rozpowszechnionym i najliczniejszym liczonym gatunkiem był gąsiorek Lanius collurio, stwierdzony na niemal wszystkich kontrolowanych powierzchniach (97,3%), w liczbie średnio 8,2 pary na kwadrat. Kolejnymi gatunkami o największej frekwencji były: słowik rdzawy Luscinia megarhynchos (71,6%), pokląskwa Saxicola rubetra (63,9%), kląskawka S. rubicola (63,6%) oraz potrzos Emberiza schoeniclus (60,5%). Spośród 5 badanych gatunków dzięciołów, najbardziej rozpowszechnionym był dzięcioł czarny Dryocopus martius (54%), zaś najliczniejszym dzięcioł średni Dendrocoptes medius. Przepiórka Coturnix coturnix była częstsza i liczniejsza niż kuropatwa Perdix perdix, natomiast siniak Columba oenas i turkawka Streptopelia turtur miały podobne rozpowszechnienie i liczebność. Najrzadziej stwierdzanymi i najmniej licznymi gatunkami były: świergotek polny Anthus campestris (2,2%), słowik szary L. luscinia (2,2%), dzierlatka Galerida cristata (1,1%) i muchołówka mała Ficedula parva (0,6%). Łączna liczebność tych gatunków na wszystkich kontrolowanych powierzchniach nie przekroczyła 5 par lęgowych. W pracy podano wartości rozpowszechnienia, średniej liczebności oraz zagęszczeń par lęgowych w przeliczeniu na 100 ha powierzchni całkowitej oraz na 10 ha siedlisk optymalnych dla wszystkich liczonych gatunków. Omówiono ponadto najgęściej zasiedlone powierzchnie z charakterystyką udziałów siedlisk optymalnych dla omawianych gatunków.
Słowa kluczowe: liczebność, zagęszczenia, rozpowszechnienie, średnio liczne lęgowe gatunki ptaków, Śląski Region Ornitologiczny
Ornis Polonica 2024, 65: 30–41
Liczebność i rozmieszczenie mew siwych Larus canus gniazdujących na obiektach infrastruktury miejskiej w Polsce w roku 2023
Marcin Przymencki, Klaudia Litwiniak, Szymon Beuch, Jan Rapczyński, Łukasz Wardecki, Łukasz Bednarz, Anna Włodarczak-Komosińska, Przemysław Doboszewski, Łukasz Borek, Maciej Rębiś, Paweł T. Dolata, Piotr Zieliński, Kamil Bilecki, Dariusz Węcławek, Monika Bukacińska, Dariusz Bukaciński
Abstrakt: Gniazdowanie mew na obiektach infrastruktury miejskiej znane jest w Europie od ponad 100 lat. Zjawisko to najczęściej tłumaczy się hipotezą mówiącą, że tempo wzrostu populacji jest wyższe niż dostępność miejsc lęgowych w tradycyjnych środowiskach. Dachy budynków, na których mewy często gniazdują, dają pewne korzyści, np. umożliwiając uniknięcia drapieżnictwa ssaków i zmniejszając prawdopodobieństwo przenoszenia chorób. Jednocześnie ptaki żerując głównie na pokarmie antropogenicznym mogą mieć niższy sukces lęgowy. Mewa siwa Larus canus jest w Polsce gatunkiem narażonym na wyginięcie, którego spadek liczebności notuje się od drugiej połowy lat 90. XX w. W tym czasie rozpoczął on gniazdowanie w polskich miastach, ale zasiedlanie obszarów zurbanizowanych uległo intensyfikacji w ostatnich 10–15 latach. W roku 2023 w Polsce stwierdzono 227 par gniazdujących na obiektach infrastruktury miejskiej. Najwięcej par zaobserwowano we Włocławku (136), następnie w Warszawie (29) i Płocku (27). Lęgi stwierdzono również w miastach poza doliną Wisły – w Olsztynie, Ostrowie Wielkopolskim i Stargardzie. Ptaki zajmowały głównie dachy budynków, które stanowiły miejsce lęgów dla ponad 90% badanej populacji. Ze względu na trudności w wyszukiwaniu gniazd mew siwych w miastach uważamy, że podana liczebność może być zaniżona. Mimo pewnych zagrożeń wynikających z gniazdowania w tym środowisku, przewiduje się, że zjawisko zasiedlania miast będzie coraz częstsze i może prowadzić do wzrostu liczebności, jak miało to miejsce w innych krajach.
Słowa kluczowe: mewy, gniazdowanie, miasta, dachy budynków, konstrukcje antropogeniczne, synurbizacja
Ornis Polonica 2024, 65: 42–56
Rozmieszczenie i liczebność lęgowej populacji gawrona Corvus frugilegus w województwie
kujawsko-pomorskim w latach 2014–2022
Andrzej Dylik, Tomek Królak, Leszek Wasielewski, Dariusz Węcławek
Abstrakt: W roku 2017, na obszarze całego województwa kujawsko-pomorskiego, przeprowadzono pełną inwentaryzację populacji lęgowej gawrona Corvus frugilegus. Łącznie znaleziono 128 kolonii liczących ok. 7 470 gniazd oraz 30 gniazd poza koloniami (1–2 gniazd w 18 miejscach), łącznie ok. 7 500 gniazd. W miastach było 106 kolonii (82,8%), a we wsiach 22 (17,2%). W miastach stwierdzono 5 449 gniazd (73,0%), a we wsiach 2 021 gniazd (27,0%). W miastach kolonie składały się przeciętnie z 51,4 gniazd (Me=17), a we wsiach z 91,9 (Me=31). Nie odnotowano istotnych różnic w liczebnościach kolonii w miastach i we wsiach, a także różnic w rozkładach częstości występowania kolonii w wyróżnionych kategoriach wielkości pomiędzy miastem a wsią. Największa kolonia lęgowa składająca się z 923 gniazd znajdowała się w Lubieniu Kujawskim. Kolonie liczące do 50 gniazd stanowiły 71% ogólnej ich liczby, kolonie składające się z 51–100 gniazd – 13%, a kolonie liczące powyżej 100 gniazd – 16%. Średnie zagęszczenie gawrona wynosiło 42 pary/100 km2 powierzchni całkowitej i 54 pary/100 km2 powierzchni niezalesionej. Pomiędzy latami 2001–2002 i 2017 populacja w całym województwie zmniejszyła się o ok. 31%, ze średnim spadkiem 2,5% rocznie. Dla 5 powiatów roczny spadek liczebności w latach 2002–2014 był mniejszy (3%) niż pomiędzy latami 2014–2022 (7,7%); tempo spadku liczebności w drugim okresie było ok. 2,6 razy wyższe. W pięciu powiatach z najdłuższą serią danych średnie roczne tempo spadku liczebności wynosiło 9% (λ=0,91). W roku 2017 liczebność gniazd w miastach była podobna jak w latach 2001–2002, natomiast we wsiach zmniejszyła się między latami 2001–2002 a 2017 o ok. 63%. Rozpowszechnienie kolonii w polach atlasowych na obszarze województwa w roku 2017 wynosiło 19,1% (spadek o ok. 60% w porównaniu do lat 1985–2004). Organy administracji samorządowej i państwowej nie dysponują aktualnymi informacjami na temat liczebności lęgowych gawronów na swoim obszarze lub wiedza ta jest co najmniej niepełna i fragmentaryczna, co może mieć znaczenie w przypadku wydawania decyzji administracyjnych wpływających na liczebność gawrona, który znajduje się na liście gatunków narażonych na wyginięcie w Polsce. Trend spadkowy liczebności gawrona w województwie kujawsko-pomorskim jest równie silny i wyraźny jak w całej Polsce.
Słowa kluczowe: gawron Corvus frugilegus, krukowate, rozmieszczenie, spadek liczebności
Ornis Polonica 2024, 65: 57–71
Metodyka liczenia i oceny liczebności słonki Scolopax rusticola w okresie lęgowym na przykładzie OSO Ostoja Drawska na Pomorzu
Grzegorz Neubauer, Małgorzata Bagińska, Urban Bagiński, Paweł Butkiewicz, Sebastian Guentzel, Łukasz Ławicki, Maciej Sobieraj, Marcin Sołowiej, Paweł Stańczak, Artur Staszewski, Arkadiusz Sikora
Abstrakt: Słonka Scolopax rusticola to jeden z niewielu gatunków ptaków lęgowych w Polsce, o których brak podstawowej wiedzy dotyczącej liczebności i trendów krajowej populacji. Stan ten wynika z trudności w uzyskaniu wiarygodnych wyników badań ilościowych – gatunek wymaga dedykowanej metodyki – wieczornych liczeń terenowych, których w szerszej skali w kraju nie prowadzono. Ponadto, kluczowe jest właściwe opracowanie wyników liczeń, ponieważ nastręczają one problemy interpretacyjne, głównie w związku z nieznanym obszarem oblatywanym przez samce słonek. W niniejszej pracy proponujemy metodykę liczeń terenowych i wykorzystanie hierarchicznego modelu mieszanek do oszacowania liczebności populacji lęgowej słonki. Badania przeprowadzono wiosną roku 2021 w OSO Ostoja Drawska (Pomorze Zachodnie), wykonując dwie kontrole (maj i czerwiec), w trakcie których z punktów obserwacyjnych wpisanych w 40 powierzchni 1 × 1 km liczono wszystkie przeloty tokujących samców. Liczebność słonki w Ostoi Drawskiej oszacowano na 1 607 samców podczas kontroli w maju (95% PU: 1 256–2 016) i 1 545 samców w czerwcu (95% PU: 1 185–1 903). Ocena ta uwzględnia zarówno osiągalność (oszacowaną na 0,67 w maju i 0,66 w czerwcu), związaną z faktem, że obszary oblatywane w czasie lotów tokowych przez samce są większe niż obszar objęty obserwacjami z punktu, jak i niepełną wykrywalność (oszacowaną na 0,75). Kluczowe w liczeniach terenowych jest notowanie czasów poszczególnych przelotów słonek, co zapewnia duże możliwości w późniejszym modelowaniu wyników liczeń. Proponowana metodyka powinna przyczynić się do lepszego rozpoznania stanu i trendów populacji słonki w Polsce.
Słowa kluczowe: słonka, ocena liczebności, Pomorze
Ornis Polonica 2024, 65: 72–76
Pierwsze stwierdzenie pokrzewki iberyjskiej Curruca iberiae w Polsce
Magdalena Remisiewicz, Halina Pietrykowska
Ornis Polonica 2024, 65: 77–78
Paulussen P. & Sigg T. 2023. Cuckoomania. A treatise on white eggs of the Cuckoos. Koninklijke Drukkerij Em. De Jong bv
Piotr Tryjanowski
