Ornis Polonica 56, 2015: 149–189
Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012
Tomasz Chodkiewicz, Lechosław Kuczyński, Arkadiusz Sikora, Przemysław Chylarecki, Grzegorz Neubauer, Łukasz Ławicki, Tadeusz Stawarczyk
Abstrakt: W niniejszej pracy przedstawiono najnowsze oceny liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. Oszacowanie liczebności populacji ptaków oparto na źródłach publikowanych i niepublikowanych oraz informacjach od ekspertów. Większość danych pochodzi z czterech podstawowych źródeł: (1) Monitoringu Ptaków Polski, (2) danych Komisji Faunistycznej, (3) opracowań specjalistycznych, (4) ocen regionalnych. W latach 2008–2012 gniazdowało w Polsce 230 gatunków ptaków. Liczba par poszczególnych gatunków gnieżdżących się w kraju wahała się w szerokich granicach: od jednej do kilkunastu milionów. W grupie ptaków skrajnie nielicznych (1–300 par) znalazło się 46 gatunków, przy czym 24 z nich można uznać za szczególnie rzadkie, gdyż ich populacje nie przekraczają 20 par. Do kategorii bardzo nielicznych (301–3 000 par) zaliczono 42 gatunki. Jako gatunki nieliczne (3 001–30 000 par) uznano 39 taksonów, 52 sklasyfikowano jako średnio liczne (30 001–300 000 par), a 44 jako liczne (300 001–3 000 000 par). Jedynie 7 gatunków uzyskało status „bardzo liczny” (3 000 001–30 000 000 par), ale ilościowo stanowiły one niemal połowę wszystkich ptaków lęgowych w Polsce. Polska ma szczególne znaczenie dla 45 gatunków lęgowych w Europie i aż 106 gatunków gniazdujących w krajach UE, podtrzymując > 5% populacji lęgowych, zarówno na kontynencie, jak i w krajach UE. Wyniki zaprezentowane w niniejszej pracy jednoznacznie wskazują na bardzo wysokie znaczenie Polski dla wielu gatunków o wysokich priorytetach ochronnych w skali kontynentu. Powinny one także stanowić podstawę do planowania ochrony ptaków lęgowych w kraju.
Słowa kluczowe: liczebność krajowa, ptaki lęgowe, trendy, monitoring ptaków, Polska
Ornis Polonica 56, 2015: 190–211
Awifauna lęgowa OSO Puszcza Napiwodzko-Ramucka ze szczególnym uwzględnieniem gatunków priorytetowych
Arkadiusz Sikora, Marian Szymkiewicz, Andrzej Górski, Grzegorz Neubauer
Abstrakt: Podczas inwentaryzacji przeprowadzonej w roku 2012 w OSO Natura 2000 Puszcza Napiwodzko-Ramucka PLB280007 (pow. 1166 km2) stwierdzono 152 lęgowe gatunki ptaków. Odnotowano gniazdowanie 34 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 12 gatunków z polskiej czerwonej księgi zwierząt. Obszar ten ma szczególnie istotne znaczenie dla gatunków, których liczebność w ostoi wynosi >1% populacji krajowej, w tym: rybołowa Pandion haliaetus (5 par, 15% populacji krajowej), lelka Caprimulgus europaeus (460–750 par, 7,6%), łabędzia krzykliwego Cygnus cygnus (7–9 par, 7,6%), włochatki Aegolius funereus (40–60 par, 2,9%), kani czarnej Milvus migrans (10–14 par, 2,0%), zielonki Porzana parva (30–40 par, 2,0%), muchołówki małej Ficedula parva (685–745 par, 1,7%), bielika Haliaeetus albicilla (17–22 par, 1,6%), cietrzewia Tetrao tetrix (4 samce, 1,5%) i orlika krzykliwego Clanga pomarina (32–35 par, 1,3%). Jest to również ważna ostoja dla gągoła Bucephala clangula (100–120 par, 3,2% populacji krajowej), perkoza dwuczubego Podiceps cristatus (460–480 par, 2,4%) i siniaka Columba oenas (240–320 par, 1,1%). Obszarem o szczególnym znaczeniu dla ptaków w obrębie ostoi jest rezerwat Las Warmiński i jego najbliższe otoczenie. Znajdują się tu, skoncentrowane na niewielkim obszarze (2% powierzchni leśnej ostoi), najważniejsze lęgowiska kilku gatunków, np. muchołówki białoszyjej F. albicollis (99% populacji w ostoi), dzięcioła średniego Dendrocopos medius (30%), muchołówki małej (25%), bielika i gągoła (po 20%), siniaka (12%) oraz włochatki (7%). Ponadto na jeziorach w obrębie rezerwatu i na pobliskim Jez. Łańskim występują największe skupienia lęgowe nurogęsi Mergus merganser i perkoza dwuczubego, grupujące po ok. 30% ich liczebności w ostoi.
Słowa kluczowe: Puszcza Napiwodzko-Ramucka, Obszar Specjalnej Ochrony, ptaki lęgowe, inwentaryzacja, cenne i nieliczne gatunki ptaków
Ornis Polonica 56, 2015: 212–219
Ocena liczby par lęgowych brodźca piskliwego Actitis hypoleucos w zależności od przyjętej metody liczeń
Marek Elas, Krzysztof Kajzer, Mateusz Grzębkowski, Artur Koliński, Andrzej Różycki, Dawid Sikora, Łukasz Wardecki, Andrzej Węgrzynowicz
Abstrakt: W roku 2013 na odcinku Środkowej Wisły (obszar OSO PLB 14004 oraz IBA PL083) o długości 51 km wykonano cenzus lęgowej populacji brodźca piskliwego Actitis hypoleucos. Prace prowadzono od połowy kwietnia do połowy czerwca kontrolując obszar z brzegów podczas przejść piechotą oraz z wody podczas spływów łodzią i kajakami. Wykrywalność terytoriów lęgowych brodźców piskliwych różniła się znacząco w zależności od zastosowanej metody liczeń i terminu liczeń. Najskuteczniejsze okazały się wielokrotne przejścia piesze obydwoma brzegami rzeki, podczas których stwierdzono obecność ptaków w 98% istniejących terytoriów ustalonych na podstawie danych ze wszystkich metod. Biorąc pod uwagę jedynie obserwacje ptaków wykazujących zachowania terytorialne lub godowe, najskuteczniejsze okazały się przejścia piesze oboma brzegami rzeki na przełomie kwietnia i maja (wykryto ptaki w 52% terytoriów), a najmniej skuteczne przejścia pod koniec maja (wykryto ptaki w 15% terytoriów). Spływ dwoma kajakami okazał się znacznie skuteczniejszy niż spływ łodzią silnikową – przy zastosowaniu tych metod zanotowano ptaki odpowiednio w 56% i 23% terytoriów. Jako metodę najbardziej skuteczną, pozwalającą wykryć ptaki w 84% istniejących terytoriów, wskazano łączoną metodę jednokrotnej kontroli pieszej obu brzegów rzeki na przełomie kwietnia i maja oraz spływu dwoma kajakami. W opracowaniu wskazano również na obostrzenia, jakim powinni kierować się wykonawcy prac terenowych, aby wyniki oceny liczebności populacji lęgowej brodźca piskliwego otrzymywane w kolejnych latach były porównywalne.
Słowa kluczowe: brodziec piskliwy, Dolina Środkowej Wisły, wykrywalność, populacja lęgowa, gniazdowanie, metody liczeń
Ornis Polonica 2015, 56: 220–238
Wpływ ruchu lotniczego na ptaki. Część II
Michał Skakuj, Ignacy Kitowski, Dorota Łukasik
Ornis Polonica 2015, 56: 239–247
Postęp w badaniach pasożytów z grupy Haemosporidia z użyciem technik molekularnych
Adam Krupski
Ornis Polonica 2015, 56: 248–249
Jaki to ptak? 80
Jan Lontkowski
