Ornis Polonica 2025, 66: 1–15

Populacja lęgowa bociana białego Ciconia ciconia w dolinie Noteci i dolnej Warty

Przemysław Wylegała, Paweł Czechowski, Andrzej Batycki, Sławomir Rubacha, Michał Barcz, Mateusz Gutowski, Damian Ostrowski, Michał Przystański, Alicja Dubicka-Czechowska, Arkadiusz Sikora

Abstrakt: W lipcu 2024 przeprowadzono inwentaryzację gniazd bociana białego Ciconia ciconia na obszarze 1 742 km² dolnego odcinka Warty i doliny Noteci. Obszar badań został wyznaczony w oparciu o siatkę kwadratów o boku 1 × 1 km i podzielony na 5 odcinków: Dolina Dolnej Warty (DDW), Dolina Dolnej Noteci (DDN), dolina Noteci od Drezdenka do Wielenia (DNDW), Nadnoteckie Łęgi (NŁ) i Dolina Środkowej Noteci (DŚN). Łącznie na inwentaryzowanym obszarze odnotowano 754 gniazda, w tym 619 zasiedlonych przez pary, a średnie zagęszczenie wynosiło 35,5 par/100 km². Najwyższe zagęszczenie odnotowano na odcinkach DDN i NŁ (49,3 i 54,0 pary/100 km²), a najniższe na odcinku DŚN (17,6 par/100 km²). Zasiedlone gniazda stwierdzono na 431 powierzchniach 1 × 1 km (24,7% wszystkich kwadratów), na których odnotowano od 1 do 8 par. Dominowały gniazda z 3 i 2 młodymi (43,7 i 32,3% gniazd z młodymi). Najwyższy odsetek gniazd z 4 młodymi (21%) stwierdzono na odcinku DŚN z najniższym zagęszczeniem populacji, a najniższy (7,4%) na odcinku NŁ z najwyższym zagęszczeniem. Stwierdzono 4 skupienia par lęgowych (tj. min. 5 zajętych gniazd, położonych ≤ 200 m od siebie) liczące od 6 do 10 par. Średnia wielkość lęgu wyniosła 2,39 odchowanego młodego na parę oraz 2,68 młodego na parę z udanym lęgiem. Zajęte gniazda najczęściej zlokalizowane były na słupach (92,9%), głównie słupach energetycznych z platformami (74,0%). Wskaźniki reprodukcji par na słupach energetycznych z platformami były wyższe od gniazd na słupach bez platform. Najwyższą liczebność gatunek osiągał w rejonach z mozaiką siedlisk (odcinki DDW i DDN) oraz w rejonach z dużym udziałem pastwisk (odcinek NŁ). W ostatnich kilkunastu latach wykazano wyraźny wzrost populacji bociana białego w dolinie dolnej Warty oraz stabilność lub niewielki wzrost w dolinie Noteci. Badany obszar jest najważniejszą ostoją gatunku w zachodniej Polsce oraz jedną z kluczowych w skali kraju, skupiając 1,2% populacji krajowej.

Słowa kluczowe: bocian biały, dolina Noteci, dolina Warty, liczebność, zagęszczenie, trendy, parametry populacji, zmiany liczebności

Ornis Polonica 2025, 66: 16–24

Zgrupowania ptaków zimujących w borach mieszanych w północnej części Wyżyny Małopolskiej

Piotr Dębowski, Marcin Wężyk

Abstrakt: W sezonach 2016/2017 oraz 2017/2018 w północnej części Wyżyny Małopolskiej prowadzono metodą transektową liczenia awifauny zimującej w różnego typu drzewostanach z przewagą sosny. Na badanym terenie przeważały głównie drzewostany sosnowe oraz mieszane z domieszką dębu, brzozy i osiki. Wykonano 6–9 kontroli z częstotliwością co 8–12 dni. Stwierdzono łącznie 22 gatunki ptaków, średnio 29 os./km (19,2–41,6 os./km). W grupie dominantów (>5% udziału w zgrupowaniu) znalazły się: mysikrólik Regulus regulus (27,4%), sosnówka Periparus ater (18,0%), bogatka Parus major (8,0%), dzięcioł duży Dendrocopos major (7,0%), kowalik Sitta europea (6,8%) oraz czubatka Lophophanes cristatus (5,9%). Dziewięć gatunków (mysikrólik, sosnówka, bogatka, dzięcioł duży, kowalik, czubatka, paszkot Turdus viscivorus, modraszka Cyanistes caeruleus, pełzacz leśny Certhia familiaris) występowało w 100% frekwencji, co najmniej na jednym transekcie. W trakcie liczeń odnotowano liczne pojawy krzyżodzioba świerkowego Loxia curvirostra i dzięcioła dużego związane z obfitością nasion świerka i modrzewia.

Słowa kluczowe: awifauna zimująca, drzewostany sosnowe, zgrupowania ptaków, transekty leśne, wskaźnik zagęszczenia, Wyżyna Małopolska

Ornis Polonica 2025, 66: 25–42

Propozycja metodyki monitoringu ptaków na lądowych farmach wiatrowych położonych w krajobrazie rolniczym

Przemysław Wylegała, Jacek Antczak, Jakub Glapan, Dariusz Górecki, Sebastian Guentzel, Krzysztof Kajzer, Tomasz Knioła, Aleksandra Szurlej-Kielańska

Abstrakt: W niniejszej pracy przedstawiono propozycję metodyk przedinwestycyjnego oraz poinwestycyjnego monitoringu ornitologicznego dla lądowych farm wiatrowych położonych w kraj­obrazie rolniczym. W monitoringu przedinwestycyjnym zaproponowano 5 protokołów badawczych: 1) liczenia ptaków na punktach obserwacyjnych ze szczególnym uwzględnieniem ptaków drapieżnych, 2) inwentaryzacje wybranych lęgowych gatunków ptaków w odległości do 500 lub do 2 000 m od turbin, 3) wyszukiwanie zgrupowań żerowiskowych oraz zbiorowych noclegowisk ptaków, 4) inwentaryzację siedlisk ptaków, w tym rodzajów upraw, 5) szacowanie potencjalnej śmiertelności. W monitoringu poinwestycyjnym dodatkowym protokołem jest monitoring śmiertelności oparty o wyszukiwanie ofiar kolizji z turbinami. Zaproponowano minimalne rekomendowane odległości turbin od gniazd wybranych gatunków ptaków, a także od dużych zbiorowych noclegowisk. Do oceny wykorzystania obszaru farmy przez ptaki drapieżne zaproponowano porównanie zebranych danych z danymi referencyjnymi pochodzącymi z powierzchni badanych w Polsce zachodniej.

Słowa kluczowe: lądowe farmy wiatrowe, metodyka badań ornitologicznych, monitoring przedinwestycyjny, monitoring poinwestycyjny, działania minimalizujące

Ornis Polonica 2025, 66: 43–50

Występowanie sóweczki Glaucidium passerinum w obszarze Natura 2000 Puszcza Notecka

Mateusz Gutowski, Damian Ostrowski, Andrzej Batycki, Romuald Mikusek, Michał Przystański, Przemysław Wylegała

Ornis Polonica 2025, 66: 51–52

Dr Eugeniusz Nowak (1933–2024) – wspomnienie

Eugen Nowak

Ornis Polonica 2025, 66: 53–55

THE RING – 70 lat

Przemysław Busse

Ornis Polonica 2025, 66: 56–59

Dombrowski A., Chmielewski S., Łukaszewicz M., Tabor J., Górski A. (red.). 2023–2024. Ptaki Niziny Mazowieckiej. Monografia faunistyczna. Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne. Pionki-Poznań. T. I: ISBN 978-83-7986-485-0; t. II: ISBN 978-83-7986-486-7; t. III: ISBN 978-83-7986-514-7; T. IV: ISBN 978-83-7986-525-3

Waldemar Biaduń