Tomasz Tumiel, Paweł Białomyzy, Michał Budka, Marcin Dojlida, Krzysztof Henel, Łukasz Krajewski, Piotr Marczakiewicz, Eugeniusz Pugacewicz, Marta Potocka, Piotr Świętochowski
Ornis Polonica 2024, 65: 171–183
https://doi.org/10.12657/ornis.2024.3.1
Abstrakt: W pracy przedstawiono zmiany liczebności cietrzewia Lyrurus tetrix na Nizinie Północnopodlaskiej w latach 2006–2023. Ocenę wielkości populacji przeprowadzano na podstawie liczebności samców na tokowiskach. W omawianym okresie rozmieszczenie cietrzewia w makroregionie ograniczone było do trzech izolowanych rejonów: biebrzańskiego, białostocko-nadnarwiańskiego i bielsko-drohickiego. W latach 2006–2009 liczebność cietrzewia wynosiła łącznie 196–209 kogutów na 58 lęgowiskach, w latach 2013–2016 było to 64–70 kogutów na 28 tokowiskach, a w latach 2020–2021 – 20–24 kogutów na zaledwie 12 tokowiskach. W kolejnych latach wykazano dalszy spadek liczebności populacji, stwierdzając w roku 2023 łącznie tylko 4–5 kogutów na obszarze Kotliny Biebrzańskiej i na jednym lęgowisku w południowej części regionu. Na Nizinie Północnopodlaskiej liczebność cietrzewia między latami 2006–2009 a rokiem 2023 zmniejszyła się o 98%. Podczas całego okresu badań najliczniejsza populacja występowała w Kotlinie Biebrzańskiej. W Puszczy Knyszyńskiej i Kotlinie Biebrzańskiej najsilniejsze spadki liczebności odnotowano między latami 2009–2010 (–27%), 2010–2011 (–37%) i 2013–2014 (–54% w samej Kotlinie Biebrzańskiej). Przeciętna liczba kogutów na lęgowiskach malała w okresie badań i wynosiła odpowiednio 3,8 koguta w latach 2006–2009 (N lęgowisk=58), 2,3 koguta w latach 2013–2016 (N=28) i 1,9 koguta w latach 2020–2021 (N=12). W okresie badań stwierdzono 8 tokowisk gromadnych, 53 częściowo rozproszonych oraz 175 rozproszonych lub z pojedynczym kogutem. Tokowiska gromadne wykazywano w całym okresie badań tylko w rejonie biebrzańskim. W latach 2009–2023 liczba młodych na kurę z sukcesem wynosiła 1,3 (N=17). Za katastrofalny spadek liczebności cietrzewia odpowiedzialne jest najprawdopodobniej całe spektrum czynników, spośród których najczęściej obserwowano zmiany siedliskowe wynikające z zarastania biotopów, ich przesuszenia i przekształcania w wyniku gospodarki rolnej i leśnej, jak również drapieżnictwo powodowane zwłaszcza przez lisa Vulpes vulpes. Do istotnych zagrożeń jakie naszym zdaniem wpływają na omawianą populację zaliczyliśmy także zmiany klimatyczne i niestabilne warunki pogodowe wpływające na niższą przeżywalność piskląt oraz pogłębiającą się izolację przestrzenną szczątkowych, lokalnych populacji.
Słowa kluczowe: cietrzew, Lyrurus tetrix, Nizina Północnopodlaska, spadek liczebności, tokowisko
