Joanna Sudyka
Ornis Polonica 2012, 53: 202–208
https://doi.org/10.12657/ornis.2012.3.3
Kukułka Cuculus canorus jest obligatoryjnym pasożytem lęgowym. Nie zakłada własnego gniazda specjalizując się w pasożytowaniu na szeregu gatunków ptaków, głównie wróblowych Passeriformes. Dotychczas stwierdzono, że kukułka pasożytuje na ponad 125 gatunkach ptaków (Honza et al. 2001), które budują otwarte gniazda. Kukułka jest ptakiem wędrownym zamieszkującym w sezonie lęgowym teren niemal całej Europy (bez Islandii), Turcję oraz północne wybrzeża Afryki. Jej zasięg poprzez Syberię rozciąga się aż do Japonii, a na południu Azji do Himalajów i Chin. Na tereny lęgowe przylatuje w kwietniu–maju a odlatuje w sierpniu–wrześniu. Zimowiska kukułki znajdują się na południe od Sahary oraz na Półwyspie Indyjskim, w południowo-wschodniej Azji i na Filipinach (Davies 2000). Samiec posiada terytorium o powierzchni 30–40 ha, często nakładające się zasięgiem z terytoriami innych samców. Rewiry rozrodcze samic, o średniej wielkości 64 ha, również mogą zachodzić na siebie, w szczególności, gdy obfitują w dostępne gniazda, ale dominująca samica składa zawsze najwięcej jaj. Popołudniu samica wyszukuje odpowiadające jej gniazdo gospodarza. Złożenie jaja na ogół zajmuje jej mniej niż 10 sekund. W ten sposób zmniejsza prawdopodobieństwo przyłapania i ataku ze strony swojej ofiary. Ponadto, aby jej obecność pozostała niezauważona, samica usuwa jedno jajo gospodarza. Prawdopodobnie kolejnym przystosowaniem do pasożytnictwa lęgowego jest upierzenie kukułki, które przypomina nieco upierzenie jastrzębiowatych z rodzaju Accipiter. Możliwe, że takie naśladownictwo ma na celu ochronę przed drapieżnikami, bądź skuteczniejsze zastraszenie gospodarzy. Obecnie nie ma jednak wystarczających dowodów na poparcie tych hipotez. Upierzenie o właściwościach kamuflujących (jednolicie szary grzbiet i prążkowana pierś) mogło powstać na zasadzie konwergencji (czyli ewolucji zbieżnej). Dymorfizm płciowy u kukułki jest niewyraźny u odmiany szarej, samicę wyróżnia jedynie lekko rdzawe zabarwienie w górnej części piersi, aczkolwiek część samic występuje w odmianie rdzawej o jasnorudej barwie wierzchu ciała (Davies 2000).
