Aleksander Winiecki, Sławomir Mielczarek
Ornis Polonica 2018, 59: 17–55
https://doi.org/10.12657/ornis.2018.1.1
Abstrakt: W pracy opisano aktualny stan lęgowej awifauny ostoi Natura 2000 Dolina Środkowej Warty PLB300002 oraz jej zmiany w minionych 40 latach. Badany teren (ok. 570 km2) to silnie odlesiona, okresowo zalewana pradolina rzeki użytkowana głównie jako łąki i pastwiska, w zachodniej części występują dojrzałe łęgi. W okresie badań zanotowano regres wielu gatunków – jako lęgowe wymarły lub obniżyły liczebność: podgorzałka Aythya nyroca, rożeniec Anas acuta, kulon Burhinus oedicnemus, batalion Calidris pugnax, dublet Gallinago media, błotniak zbożowy Circus cyaneus, uszatka błotna Asio flammeus, kraska Coracias garrulus, wodniczka Acrocephalus paludicola oraz wiele gatunków wodno-błotnych, głównie siewkowce, rybitwy i mewy, kaczki, błotniaki. Nieliczne gatunki zasiedliły ostoję lub zauważalnie zwiększyły liczebność, np. gęgawa Anser anser, gągoł Bucephala clangula, nurogęś Mergus merganser, żuraw Grus grus, rybitwy białoskrzydła Chlidonias leucopterus i białowąsa Ch. hybrida. Obecnie ostoja posiada istotne w skali Polski znaczenie dla zachowania lęgowych populacji rożeńca, płaskonosa A. clypeata, krwawodzioba Tringa totanus, rybitwy czarnej Ch. niger oraz gęgawy, głowienki A. ferina, cyranki A. querquedula, rycyka Limosa limosa, dudka Upupa epops i dzięcioła średniego Dendrocopos medius. Postępujące niekorzystne dla ptaków wodno-błotnych zmiany to poza negatywnymi trendami globalnymi efekt lokalnych zmian środowiska. Są to: regulacja koryta rzeki, częściowe obwałowanie koryta i stworzenie polderów, zmiany rytmiki zalewów po zbudowaniu na Warcie zbiornika zaporowego „Jeziorsko”. Problemem jest rezygnacja z powszechnego do niedawna wypasu bydła i gęsi domowych oraz drapieżnictwo norki amerykańskiej Neovison vison, lisa Vulpes vulpes i wrony siwej Corvus cornix. Przedstawiono waloryzację ornitologiczną ostoi, zaproponowano metody przyszłego monitoringu oraz sposoby ochrony ptaków i ich siedlisk, uwzględnionych w powstającym projekcie Planu Zadań Ochronnych.
Słowa kluczowe: długoterminowe trendy populacyjne ptaków, Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000, ptaki wodno-błotne, rzeka Warta
