Ziemowit Kosiński, Marcin Kempa, Przemysław Żurawlew
Ornis Polonica 2022, 63: 177–198
https://doi.org/10.12657/ornis.2022.3.1
Abstrakt: Określenie wielkości populacji i trendów jest ważnym krokiem w działaniach mających na celu utrzymanie właściwego stanu ochrony gatunków w Obszarach Specjalnej Ochrony (OSO) Natura 2000. Celem prezentowanych badań było oszacowanie wielkości populacji dzięcioła średniego Dendrocoptes medius i jej trendu w OSO Dąbrowy Krotoszyńskie (DK) (powierzchnia 34 245 ha, w tym 14 757 ha lasów) w latach 2010–2020 oraz wskazanie, które typy i stadia wiekowe lasów wpływają na liczebność gatunku. Estymacji wielkości populacji oraz analizy związku liczebności gatunku z wybranymi cechami środowiska dokonano na podstawie danych z 19 losowo wskazanych powierzchni próbnych 1 × 1 km. Porównano również zmiany wskaźnika liczebności populacji na terenie całego OSO DK i na mniejszym obszarze – w uroczysku Łówkowiec (LF). Analiza ta miała na celu sprawdzenie czy zmiany wartości wskaźnika uzyskane na corocznie monitorowanej małej powierzchni mogą służyć do kalibracji danych uzyskanych w trakcie periodycznych cenzusów na powierzchniach próbnych w DK. Ptaki liczono najczęściej w czasie jednej lub dwóch wizyt na każdej powierzchni próbnej wykorzystując metodę stymulacji głosowej rekomendowaną do liczenia dzięcioła średniego. Wielkość populacji dzięcioła średniego w badanym okresie zmieniała się od 587 par w roku 2010 do 823 par w latach 2015 i 2019, a jej trend określono jako stabilny. Wskaźnik wzrostu populacji w latach 2010–2020 wynosił 1,338 (95% PU: 0,924–1,714), a średnie roczne tempo wzrostu (λ) 1.030 (95% PU: 0,992–1,055). Wzorzec zmian wskaźnika liczebności w DK i LF był zbliżony, za wyjątkiem początkowego okresu badań. Liczebność dzięcioła średniego na powierzchniach próbnych była pozytywnie związana z powierzchnią trzech kategorii wiekowych drzewostanów dębowych, w kolejności znaczenia – ≥120, 80–119 i 40–79 lat, oraz z powierzchnią innych drzewostanów liściastych, jednakże wpływ ostatniej zmiennej był bardzo słaby. Wyniki badań potwierdzają, że OSO DK jest drugim co do znaczenia po Puszczy Białowieskiej miejscem występowania dzięcioła średniego w Polsce. Zagrożeniem dla trwałości populacji na obecnym poziomie jest nierównomierna struktura wiekowa drzewostanów dębowych, z wysokim udziałem drzewostanów starych w stosunku do średniowiekowych, fragmentacja starodrzewów oraz zamieranie dębów powodujące intensyfikację cięć sanitarnych i przygodnych. Nasze ustalenia sugerują, że dane z monitoringu w LF mogą służyć do kalibracji i polepszenia interpretacji danych uzyskiwanych w czasie cyklicznych ocen liczebności dzięcioła średniego prowadzonych w OSO DK. Metoda ta może również zmniejszać czas niezbędny do monitoringu ptaków w oparciu o próbkowanie na dużym obszarze.
Słowa kluczowe: Dendrocoptes medius, Obszar Specjalnej Ochrony Natura 2000, podwójne próbkowanie, trend, wielkość populacji
