Szymon Beuch, Tomasz Chodkiewicz, Przemysław Stachyra, Rafał Szczerbik, Arkadiusz Sikora
Ornis Polonica 2024, 65: 275–294
https://doi.org/10.12657/ornis.2024.4.1
Abstrakt: W latach 2020–2022 Monitoring Żołny obejmował pełny cenzus gatunku, w ramach którego kontrolowano wszystkie znane stanowiska w Polsce. Od roku 2023 nastąpiła zmiana metodyki na sondażową, ograniczoną do 120 powierzchni próbnych. W latach 2020–2022 stwierdzono w Polsce łącznie 777 stanowisk lęgowych żołny Merops apiaster. Były one rozmieszczone nierównomiernie i skupiskowo we wszystkich regionach kraju, najliczniej na Lubelszczyźnie (78–158 stanowisk), Dolnym Śląsku (72–96), Ziemi Świętokrzyskiej (70–93) i Podkarpaciu (50–70). Stanowiska znajdowały się na wysokościach od 9 do 344 m n.p.m., w tym 74,8% między 120 a 250 m n.p.m. Rozpowszechnienie na powierzchniach 10 × 10 km wynosiło w skali kraju 7,7%, a regionami o najwyższej frekwencji była Ziemia Świętokrzyska (21,4%), Lubelszczyzna (19,0%) i Dolny Śląsk (18,9%). Na zajętych stanowiskach notowano od 1 do 99 par lęgowych. Pojedyncze pary stwierdzono na 45% spośród wszystkich skontrolowanych stanowisk, skupiska 2–5 par – 42%, kolonie 6–19 par – 12%, >19 par – 1,7%. Najliczniejsze populacje zasiedlały Lubelszczyznę (259–591 par), Dolny Śląsk (236–387), Ziemię Świętokrzyską (144–265) i Podkarpacie (169–224). W latach 2020–2022 wykazano w kraju 1 087, 1 648 i 1 724 par żołny, a łączną liczebność oceniono na 1 200–1 800 par lęgowych. Estymacja liczebności populacji dla roku 2024 wyniosła 2 300–2 500 par. Średnie zagęszczenie na badanych powierzchniach wynosiło 6,4–8,5 p./100 km2, a maksymalne na Lubelszczyźnie – do 198 p./100 km2 i na Dolnym Śląsku – do 139 p./100 km2. Najwięcej stanowisk lęgowych znajdowało się w skarpach kopalni piasku, żwiru i gliny (27%), w skarpach wzdłuż śródpolnych dróg (25%) oraz w niewielkich dzikich wyrobiskach pozyskiwania piasku na niewielką skalę (21%). Ok. 89% stanowisk zlokalizowano w skarpach pochodzenia antropogenicznego, a pozostałe w skarpach pochodzenia naturalnego. Liczebność populacji lęgowej żołny w Polsce wzrosła przez ostatnie 20 lat ok. 20-krotnie, a jej areał ok. 5-krotnie.
Słowa kluczowe: ekspansja populacji, Merops apiaster, ocieplenie klimatu, rozmieszczenie, wzrost liczebności, zagęszczenie, żołna
