Michał Jantarski
Ornis Polonica 2017, 58: 117–139
https://doi.org/10.12657/ornis.2017.2.3
Abstrakt: W pracy dokonano przeglądu dotychczasowych metod oceny liczebności lęgowych grążyc Aythyini i kaczek właściwych Anatini oraz wskazano główne problemy metodyczne. Najistotniejsze z nich to nałożenie przelotu wiosennego i polęgowych koczowań na okres lęgowy, brak terytorializmu, gniazdowanie semikolonijne, pasożytnictwo lęgowe, zróżnicowana struktura płci oraz silne preferencje siedliskowe u cyraneczki Anas crecca, cyranki A. querquedula i płaskonosa A. clypeata. W efekcie wskazano, że stosowanie jednolitej i uniwersalnej metody może być obciążone znacznym błędem. Zaproponowano istotne zawężenie terminów liczeń poszczególnych gatunków kaczek uwzględniając terminy ich migracji i fenologię lęgów. Dla oceny liczebności grążyc i krakwy A. strepera za najefektywniejszą metodę oceny uznano liczenia wielkopowierzchniowe, wsparte w kluczowych ostojach liczeniami gniazd i ptaków zaniepokojonych. Skuteczną metodą śledzenia trendów liczebności kaczek łąkowych są liczenia na precyzyjnie wytypowanych powierzchniach próbnych rzędu 5–10 km2 w dolinach zalewowych rzek w bardzo krótkim przedziale czasu. Dla grążyc i krakwy odpowiednikiem liczby par lęgowych jest liczba samic. Dla cyranki i płaskonosa wskaźnikiem liczebności muszą być samce, których liczba (z uwagi na strukturę płci) nie może być traktowana jako liczba par lęgowych. Zwrócono uwagę na konieczność podjęcia w okresie lęgowym monitoringu kaczek w dolinach najcenniejszych, zalewowych rzek i badań nad cyraneczką w jej optymalnych siedliskach. Syntezy ilościowe grążyc i kaczek właściwych muszą na tyle wyczerpująco opisywać zastosowane metody by liczenia mogły być odtwarzalne, a dane w pełni porównywalne.
Słowa kluczowe: grążyce Aythyini, kaczki właściwe Anatini, metody liczeń, preferencje siedliskowe, struktura płci
