Tomasz Buczek, Alicja Buczek
Ornis Polonica 2017, 58: 215–243
https://doi.org/10.12657/ornis.2017.4.0
Abstrakt: W pracy zaprezentowano wyniki inwentaryzacji ornitologicznych prowadzonych w latach 1986–2015 na obszarze specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 „Chełmskie Torfowiska Węglanowe” PLB060002 (4309 ha), położonego w okolicach Chełma (wschodnia Polska). Alkaliczne torfy determinują występowanie unikatowych zbiorowisk roślinnych, m.in. szuwaru kłoci wiechowatej Cladietum marisci (753 ha). Wysokie walory ostoi związane są z występowaniem gatunków zagrożonych w Europie i na świecie: dubelta Gallinago media (10–12 tokujących samców w roku 2014) i wodniczki Acrocephalus paludicola (270 śpiewających samców w 2014). W latach 1986–2015 największy regres liczebności odnotowano w populacjach siewkowców na torfowiskach Bagno Serebryskie, Brzeźno i Roskosz: czajki Vanellus vanellus (145 par w 1987 – 12 par w 2011), rycyka Limosa limosa (73 pary w 1987 – 9 par w 2011) i krwawodzioba Tringa totanus (23 pary w 1987 – 3 pary w 2011). Kulik wielki Numenius arquata (maks. 8 par w 1993) zaprzestał gniazdowania w roku 2003. Silne spadki liczebności odnotowano u błotniaka stawowego Circus aeruginosus (65 par w 1992 – 10 par w 2015) i łąkowego C. pygargus (43 pary w 1987 – 2 pary w 2015 i 0 par w 2016). Sporadycznie gniazdowały rybitwa białoskrzydła Chlidonias leucopterus (maks. 515 par w 2013) i uszatka błotna Asio flammeus (maks. 11 par w 1990). Wzrost liczebności dotyczył m.in. bąka Botaurus stellaris (6–7 teryt. w 1985 – 22–23 teryt. w 2015) i żurawia Grus grus (1 para w 1987 – 9 par w 2011). Liczebność wodniczki w badanym okresie nie uległa zmianom. Wśród przyczyn zaniku lub zmian liczebności ptaków należy wymienić: wzrost presji drapieżników, zmiany krajobrazowe związane z wycinką drzew i zakrzewień, zmiany struktury roślinności związane z ekspansją trzciny Phragmites australis, lokalny wzrost poziomu wody związany z aktywnością bobrów Castor fiber oraz zaprzestanie użytkowania łąk lub przekształcanie ich w grunty orne.
Słowa kluczowe: awifauna lęgowa, Chełmskie Torfowiska Węglanowe, dubelt, Obszar Specjalnej Ochrony, Polska wschodnia, wodniczka
