Przemysław Wylegała, Arkadiusz Sikora, Tomasz Janiszewski, Wiesław Lenkiewicz, Grzegorz Grygoruk
Ornis Polonica 2019, 60: 245–268
https://doi.org/10.12657/ornis.2019.4.1
Abstrakt: W latach 2011–2018 zidentyfikowano w Polsce 71 miejsc, w których obserwowano stada łabędzia czarnodziobego Cygnus columbianus bewickii przekraczające 20 osobników. Najważniejsze miejsca koncentracji gatunku stwierdzono w Wielkopolsce, na Dolnym Śląsku, Pomorzu, Ziemi Łódzkiej, Lubelszczyźnie i Podlasiu. W analizowanym okresie 75,5% obserwacji łabędzi czarnodziobych odnotowano w zachodniej części kraju (Pomorze, Wielkopolska, Śląsk), a pozostałe w części wschodniej (Podlasie, Ziemia Łódzka, Lubelszczyzna i Warmia z Mazurami). Jesienią i zimą gatunek był zdecydowanie liczniej spotykany na zachodzie kraju niż na wschodzie (odpowiednio 82,7% i 91,8% osobników), natomiast wiosną nie odnotowano wyraźnej dysproporcji pomiędzy tymi dwoma obszarami. Na terenie całego kraju najwięcej ptaków stwierdzono w okresie wędrówki jesiennej i wiosną (w szczycie liczebności do 2 000 os.); mniej licznie stwierdzany był zimą (szacunkowo 300–500 os.). W ostatnich latach wzrasta liczba ptaków zimujących. Udział ptaków młodych w latach 2011–2018 wynosił 10,4% jesienią, 13,2% zimą i 11,2% wiosną. W porównaniu z danymi z lat 1961–2010 odnotowano spadek udziału ptaków młodych. Średnia liczba młodych na parę z młodymi w latach 2011–2018 wyniosła 2,11 (SD=1,01; N=360). Dominowały obserwacje stad liczących 2–10 os. Zgrupowania liczące ponad 50 ptaków rejestrowano w okresie jesiennym i wiosennym, natomiast znacznie rzadziej zimą. Najwięcej łabędzi czarnodziobych stwierdzano na stawach rybnych (67%) i polach uprawnych (17%), natomiast najmniej w siedliskach naturalnych, na jeziorach oraz podmokłych łąkach (łącznie 9%). Jesienią i zimą duże znaczenie mają dla niego ścierniska po kukurydzy. W pracy omówiono zagrożenia i propozycje ochrony gatunku oraz zalecenia do prowadzenia monitoringu w okresie wędrówek i zimowania. Ze względu na zagrożenie tego gatunku w Europie i prawdopodobnie coraz większe znaczenie Polski jako obszaru zimowania, konieczne jest prowadzenie działań, które wpłyną na skuteczną ochronę łabędzia czarnodziobego i jego siedlisk (głównie ograniczenia polowań).
Słowa kluczowe: Cygnus columbianus bewickii, monitoring, obszary kluczowe, struktura wiekowa, wędrówki, zagrożenia, zimowanie
