Andrzej Dombrowski
Ornis Polonica 2023, 64: 190–199
https://doi.org/10.12657/ornis.2023.3.2
Abstrakt: Praca prezentuje liczebność i strukturę zgrupowań lęgowych ptaków zasiedlających pola uprawne wschodniej Polski. Liczenia prowadzono na Nizinie Południowopodlaskiej na siedmiu powierzchniach próbnych obsianych uprawami jarymi: wielkoobszarowych, czyli monokulturach (5 powierzchni, łącznie 134 ha) oraz drobnołanowych (2 powierzchnie z 48 działkami rolnymi, łącznie 71 ha). Wszystkie powierzchnie skontrolowano 8 razy w sezonie lęgowym 2007, z zastosowaniem kombinowanej odmiany metody kartograficznej. W monokulturach wykazano łącznie 8 gatunków uznanych za terytorialne – od 3 do 6 na jednej powierzchni, a zagęszczenie zgrupowań ptaków lęgowych wynosiło od 2,5 do 5,5 pary/10 ha (średnio 3,9 pary/10 ha). Tylko trzy gatunki – skowronek Alauda arvensis, pliszka żółta Motacilla flava i cierniówka Curruca communis – występowały na wszystkich kontrolowanych powierzchniach. Skowronek gniazdował w szerokim gradiencie zagęszczeń 0,6–1,8 pary/10 ha, a pliszka żółta w wąskim przedziale – 1,3–1,6 pary/10 ha. Cierniówka wykazywała silne zróżnicowanie zagęszczeń – 0,1–0,6 pary/10 ha. Łozówka Acrocephalus palustris, derkacz Crex crex i pokląskwa Saxicola rubetra gniazdowały wyłącznie w uprawach rzepaku. Na dwóch powierzchniach pól drobnołanowych wykazano łącznie 12 gatunków lęgowych. Zagęszczenie zgrupowań lęgowych ptaków wyniosło odpowiednio 14,1 oraz 14,3 pary/10 ha. Zagęszczenie najliczniejszego gatunku – skowronka, wynosiło odpowiednio 9,2 i 9,1 pary/10 ha, a pliszki żółtej – 2,2 pary/10 ha i 1,8 pary/10 ha. Bogactwo gatunkowe ptaków zasiedlających drobnołanowe pola było wyższe niż w monokulturach, pomimo prawie dwukrotnie mniejszej powierzchni badawczej. Całkowite zagęszczenie ptaków lęgowych na drobnołanowych polach było ponad trzykrotnie wyższe niż w monokulturach. Zagęszczenie skowronka na polach drobnołanowych było ponad sześciokrotnie wyższe, niż w monokulturach. Podobnie pokląskwa, przepiórka Coturnix coturnix i kuropatwa Perdix perdix były kilkakrotnie liczniejsze na polach drobnołanowych, niż w monokulturach. Pliszka żółta była tylko o 1/3 liczniejsza na polach drobnołanowych, a łozówka była liczniejsza w monokulturach rzepakowych. Cierniówka zasiedlała oba środowiska w zbliżonym zagęszczeniu.
Słowa kluczowe: krajobraz rolniczy, monokultury, ptaki lęgowe
